Prijem
Iz pera poznatih autora izlazi knjiga
Monografija 83.lovačko-avijacijskog puka
Sadržaj
Predgovor
5
Uvod
6
1. JUGOSLOVENSKI – 254 – 83. LOVAČKI PUK .OD 1944. DO 1964.
FORMIRANJE 254. LOVAČKOG PUKA U SOVJETSKOM SAVEZU 9
Prvi jugoslovenski lovački puk 9
Dolazak puka u Jugoslaviju 14. septembra 1945. 12
NA BRANIKU OTADŽBINE 17
Puk ulazi u sastav 3. vazduhoplovne lovačke divizije 17
Obaranje američkih C-47 u leto 1946. 21
Baziranje na aerodromima širom Jugoslavije 1946–1948. 23
POD PRITISKOM INFORMBIROA 27
JRV dobija bugarske Meseršmite 27
Preobuka na Meseršmite 28
Prebaziranje na aerodrom Pula 31
NOVA TEHNIKA I TRŠĆANSKA KRIZA 35
Prenaoružanje 83. puka tehnikom kroz sistem američke vojne pomoći 35
Puk u Tršćanskoj krizi u jesen 1953. godine 40
Prelazak u Zadar 1954. godine 42
NA KRILIMA TANDERDŽETA 45
Letačka obuka 1955–1959. 45
Reorganizacija vazduhoplovnih jedinica u okviru plana Drvar 1959. godine 52
PRELAZAK NA AERODROM TITOGRAD 55
Prijem lovaca Sejbr 1959. godine 55
Prebaziranje 83. puka na aerodrom Titograd i letačke aktivnosti 1961–1964. 58
Preostala 120. lovačka – 242. lovačko-bombarderska eskadrila 1964–1968. godine 64
83. LOVAČKI PUK - BRIGADA OD 1968. DO 1999.
83. LOVAČKI PUK NA AERODROMU SKOPLJE 69
Formiranje novog 83. lovačkog puka u Skoplju 1968. godine 69
Prenaoružanje na sovjetske lovce Mig-21 verzije L-12 77
83. LOVAČKI PUK NA AERODROMU PRIŠTINA 81
Prelazak na aerodrom Priština oktobra 1972. i preformiranje u 83. avijacijsku brigadu 81
31. bataljon VOJIN u sastavu 83. avijacijske brigade 91
Ponovo: 83. lovački avijacijski puk 94
PUK U OSAMDESETIM GODINAMA 107
Uvođenje aviona MiG-21 bis (L-17) u naoružanje puka 107
U sastavu 3. korpusa RV i PVO od 1986. godine 118
Puk i događaji na Kosovu i metohiji 1989. godine 127
Borbena dejstva 1991–1992. 134
U VOJSCI JUGOSLAVIJE 137
Puk prerasta u brigadu 1992–1994. 137
Puk u periodu pred rat sa NATO 1994–1998. godine 141 83. lovački puk u iščekivanju sukoba 1998–1999. 147
83. PUK U BORBENIM DEJSTVIMA 1999. 151
Disperzija – preleti na druge aerodrome 151
Udar na prištinski aerodrom 154
Udar na druge aerodrome baziranja delova 83. lovačkog puka 157
Nastavak dejstava NATO po aerodromu Priština 158
Napuštanje aerodroma Priština 160
Rasformiranje 83. puka po dolasku na aerodrom Batajnica 1999. godine 163
OSTALE JEDNINICE NA AERODROMU PRIŠTINA 167
492. vazduhoplovna baza 167
Četa VOJIN na aerodromu Priština 172
PRILOZI
PRILOG 01: KOMANDANTI - 1. JUGOSLOVENSKOG LOVAČKOG PUKA, 254. - 83. LOVAČKOG PUKA i 83. AVIJACIJSKE BRIGADE 175
PRILOG 02: POLITIČKI KOMESARI PUKA 180
PRILOG 03: GENERALI SLUŽBOVALI U 254–83. PUKU, 83. AVIO-BRIGADI I 120/242. ESKADRILI 180
PRILOG 04: KOMANDIRI — KOMANDANTI ESKADRILA 181
PRILOG 05: POGINULI PRIPADNICI 254.-83. PUKA – BRIGADE U VAZDUŠNIM KATASTROFAMA 182
PRILOG 06: SASTAV 254. LOVAČKOG PUKA NA AERODROMU BEOGRAD 1945. 185
PRILOG 07 : SASTAV 83. LOVAČKO-BOMBARDERSKOG PUKA NA AERODROMU ZADAR 1959. 186
PRILOG 08 : SASTAV 83. LOVAČKOG PUKA NA AERODROMU 1999. 187
PRILOG 09 : PILOTSKI SASTAV PO KLASAMA 189
PRILOG 10 : PILOTI 254./83.LAP/ABR SA DODELJENIM ZLATNIM PILOTSKIM ZNAKOM I ZVANJEM INSTRUKTORA LETENJA 193
PRILOG 11: VAZDUHOPLOVNO-TEHNIČKI I SASTAV IZ OSTALIH RODOVA I SLUŽBI U 83.LAP/ABR OD 1968. DO 1999. 194
PRILOG 12: AVIONI KORIŠĆENI U SASTAVU 254-83. PUKA-BRIGADE 1945-1999. GODINE 197
IZVORI I LITERATURA:
Predgovor
General-major avijacije Angel Ončevski, komandant puka
Tokom svog postojanja, 83. lap gotovo neprekidno se nalazio u žiži značajnih aktivnosti našeg RV i PVO: na taktičkim i združenim taktičkim vežbama i manevrima; na dežurstvima u kriznim i vanrednim situacijama u zemlji;u složenim i sveobuhvatnim reorganizacijama OS, u celini, i RV
i PVO, posebno na paradama povodom proslave Prvog maja, Dana pobede, Dana Ratne mornarice i sl. Visoki rezultati ustručno-letačkoj i borbenoj obuci i taktičkoj uvežbanosti omogućilisu puku zaslužena visoka priznanja: tri puta najbolji avijacijski puk u RV i PVO (1954, 1988. i 1989), jednom najbolji puk u 3. korpusu RV i PVO (1986), Orden zasluga za narod sa velikom zvezdom (1982) i dr.
Osnova za borbenu i taktičku obuku jedinica 83. lap bili su doktrinarna dokumenta o upotrebi RV i PVO, kao vida OS, i borbena uputstva i pravila o upotrebi lovačke avijacije. Pored toga, iskustva iz dejstva avijacije u Drugom svetskom ratu i u lokalnim ratovima posle njega, pre svih u Korejskom, Vijetnamskom i u lokalnim ratovima na Bliskom istoku, temeljno analizirana, razrađena i prilagođena našim uslovima (prostornim, vremenskim, materijalno-tehničkim i dr.) obimno i znalački su primenjivana u borbenoj i taktičkoj obuci puka.
U naoružanju 83. lap-a bilo je više vrsta i tipova lovačkih aviona – od klipnih, dozvučnih mlaznih do savremenih supersoničnih lovačkih aviona tipa MiG-21 različitih verzija. Kao što je poznato, svako kvalitetno novo ili modernizovano borbeno sredstvo uopšte, a vazduhoplovno posebno, uslovljava preispitivanje dotada važećih načela njihove borbene upotrebe, te iznalaženje, razradu i uvežbavanje novih taktičkih postupaka. Komanda 83. lap-a, koristeći sopstvena iskustva, kao i iskustva, uputstva i preporuke viših komandi i i stručnih i naučnih institucija RV i PVO, uspešno je usklađivala zahteve borbene i taktičke upotrebe, novih tipova lovačkih aviona, koji su uvođeni u naoružanje, sa vlastitim ljudskim i materijalno-tehničkim mogućnostima i prostornim, vremenskim i drugim uslovima baziranja i borbene upotrebe tih aviona. Ovo se posebno odnosi na vreme upotrebe aviona tipa MiG-21.
Sticajem okolnosti, 83. puk je bazirao na brojne aerodrome širom bivše Jugoslavije, praktično na teritoriji svih njenih republika. Česta, ponekad i iznenadna prebaziranja na nove, već od ranije poznate ili nepoznate (nekorišćene) aerodrome, iziskivala su i odgovarajuće promene u načinu organizovanja i izvođenja obuke, prilagođene uslovima baziranja. Zahvaljujući velikom iskustvu, stečeno tokom brojnih prethodnih promena
mesta baziranja, smišljenim i blagovremenim pripremama, komande puka i eskadrila najčešće su iznalazile racionalna rešenja uključujući i pri baziranju na aerodromima na kojima su uslovi bili dosta složeni.
Stranice istorije 83. lap-a ispunjene su izazovima, usponima i padovima, ali i velikim uspesima i dostignućima u obuci i borbenoj izgradnji jedinice. Najveći broj pripadnika puka, raznih položaja, dužnosti i specijalnosti, od vojnika do komandira i komandanata, od aviomehaničara, oružara i specijalista do pilota i svojevremeno (kad je jedinica bila avijacijska brigada sa jedinicom VOJIN u svom sastavu) od vezista i radarista do oficira za navođenje, svojim predanim i stvaralačkim radom i visokim rezultatima u obuci ostavili su dubok, neizbrisiv trag u istoriji puka. I upravo, ova monografija predstavlja svojevrsno svedočanstvo o njihovom životu i radu tokom višedecenijskog postojanja puka, njihovim dostignućima, o ostvarenim i neostvarenim snovima, iskrenim željama i nastojanjima da u obuci dostignu najviši mogući nivo, o njihovoj spremnosti da svoje fizičke,intelektualne i sveukupne mogućnosti stave u funkciju borbene izgradnje jedinice. Na tom putu, mnogi od njih, su položili ono najdragocenije – svoje živote.
Izrada ove monografije je izraz našeg moralnog duga prema njihovom čestitom, nesebičnom, delotvornom radu, prema njihovom doprinosu da se jedinica uzdigne na tako visoko mesto u našem RV i PVO i da na njemu ostane do kraja svog postojanja. To je ujedno i čin našeg dubokog poštovanja i priznanja njima samima, kao i njihovim porodicama, njihovim roditeljima, sestrama i braći, njihovim suprugama i njihovoj deci koji su ih podržavali u njihovim naporima, hrabrili ih i ulivali im snagu da izdrže. Naša je ljudska obaveza da ih se sećamo, da ih sačuvamo od zaborava. Jer, kako neko reče, samo je zaborav gori od smrti.
Zato ne zaboravimo ih nikada! Nikada...
Septembar 1945 godine na aerodromu Zemun, maršal Tito gleda akrobacije pilota 254.lap-a po dolasku u zemlju
avion Tanderbolt iz vremena prenaoružanja puka
Način nabavke knjige
Verujemo da svi pripadnici 83.lap-a žele da imaju knjigu u kojoj su zabeležene brojne aktivnosti i događaji iz decenijske prošlosti u kojoj su imali svoje mesto i ulogu.Ovo ne isključuje mogućnost da i ostali ljubitelji avijacije u pretplati nabave knjigu po vrlo povoljnoj ceni i pomognu u realizaciji ovog projekta.
U knjizi ćete prepoznati mnoge svoje kolege i prijatelje. Podsetićete se na zajednički rad,druženja , na dane ispunjene zadovoljstvom,srećom pa i tugom.
Sačuvajmo to bogatstvo koje je samo naša mladost, entuzijazam i visoka motivisanost mogla da obezbedi. To smo dužni prema sebi samima i prema našem potomstvu jer smo aktivno učestvovali u pisanju istorije našeg RV i PVO.
Monografiju 83.lap-a finansiraju pripadnici puka i njihovi prijatelji uplatom od 2000,00 din. Sa tim novcem pokrivaju se svi troškovi oko izlaska knjige iz štampe.Za ovu potrbu otvorili smo tekući račun kod Eurobanke. Uplatnice se popunjavaju na gore prikazan način.
Isporuka kupljene Monografije u preplati obaviće se 17.septembra 2016. za vreme druženja pripadnika puka koje će se održati u Domu vazduhoplovstva u Zemunu. Detaljniji podaci o predstojećem druženju biće objavljeni uskoro.
Za one koji žele , knjigu dostavljamo i pouzećem, poštom, na adresu koju Vi odredite.
Kontakt telefoni: Tašaković 063/702-76-55
Bunčić 064/848-84-80
Marković 064/283-56-37
Grandić 063/598-957
Organizacioni odbor
